Kerst 2024

Ongetwijfeld zal het thema van veel kerstpreken weer gaan over ‘vrede op aarde’. Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft. Maar wat een gecompliceerd thema, bedacht ik mij, in een jaar waar woorden als oorlog, polarisatie, ‘fake news’, ons zo bezighouden. De hoop op een betere wereld is springlevend, maar dit optimisme verbleekt bij al het geweld dat steeds meer opdoemt.

In zijn boek ‘Levenslessen van een rabbijn’ vertelt rabbijn Awraham Soetendorp over de moed van zijn vader en kan hij zo zijn levensopdracht nog steeds onvermoeibaar voortzetten. Toen zijn vader in 1943 zijn geboorte aangaf bij de burgerlijke stand met de tweede naam Shalom, zei de ambtenaar: ‘Geef hem geen jodennaam, niet nu’. Zijn vader antwoordde: ‘Vrede zal hij heten, omdat er vrede zal zijn’.

Kerst en vrede, die wens gaat in de wereld van hand tot hand en kan zelfs ontaarden in een tijdelijke wapenstilstand. Maar met kerst 2024 houdt vrede alweer haar adem in. Kerst met de geboorte van Jezus Christus staat in het teken van protest tegen alles wat vrede bedreigt. Het lijkt alsof de halve wereld aan flarden is geschoten en het straatgeweld in Nederlandse steden wordt bepaald door tegen elkaar uitgespeelde bevolkingsgroepen. Ook de meest welwillende Nederlander begrijpt al dat geweld niet.

Wat we wel denken te weten, is dat miljoenen mensen vluchtend, uitzichtloos over de wereld, net als wij gewoon liever thuis waren, kinderen die spelen op straat, naar school gaan en net als wij kerst willen vieren met hoop op ‘vrede op aarde in de mensen een welbehagen’.

Het is deze wereld waarin het Kerstkind ooit werd geboren. Het is nog steeds de wereld waarin het Kerstkind geboren moet worden. Maria en Jozef van hogerhand gedwongen op reis, zelfs een gastenverblijf zat er niet in. Een kind werd geboren en er is geen plaats voor dat kind. Er zijn zoveel mensen die geen plek hebben. Geen plaats voor Gods Zoon Jezus Christus, dat klopt maar al te vaak in ons leven. We zijn zo bezet, in ons hoofd, door zorgen, door gedachten; bezet door verplichtingen en aandacht aan dierbaren om je heen… Wij zelf zijn overvolle herbergen geworden en Christus moet maar ergens anders ter wereld komen.

Geen plaats onder de mensen voor dit kind, dat komt als nieuwe daad van God, als de baander van nieuwe wegen naar Gods toekomst. Er wordt in het kerstevangelie geschiedenis gemaakt van God die met ons mensen meegaat. Jezus van Bethlehem. Hij die zijn leven heeft ingezet voor ons mensen. Jezus Christus Zoon van God, maar ook: Zoon van mensen; Davids Zoon lang verwacht.

En herders krijgen het aangezegd: ‘Jullie zullen een pasgeboren kind vinden in een doek gewikkeld en liggend in een voerderbak’. God zelf heeft hier voor gekozen. Geen nostalgisch tafereel als op een kerstmarkt. Het is een gebeuren dat de vredevolle liefde niet meer zijn adem inhoudt, want God wilde zo graag bij de mensen wonen, dat Hij hen zo lief heeft, dat Hij zijn enige Zoon gezonden heeft. Dat is Gods antwoord op de duisternis, die er ook is: geen grof geweld, geen hemelse krachtpatserij, maar God geeft zichzelf in een pasgeboren Kind. Hulpelozer, weerlozer kan het niet.

Ik denk dat het deze kwetsbaarheid is, wat de wereld nodig heeft als enige manier om tot vrede op aarde te komen. Een vrede die niet even duurt met Kerst. Kwetsbaarheid roept kwetsbaarheid op. Met ons geweld en gebral zal de wereld niets bereiken. Want weet u: vrede zit in het verlangen van heel veel mensen, mensen zijn nooit fatsoenlijker geworden door het dreigen met wraak en haat, hel en verdoemenis, maar zijn wel goed geworden door de kracht van hoop. De hoop op waarheid van dat oude lied met Kerst: Vrede op aarde, in mensen een welbehagen.

En er gebeurt zoveel in deze wereld dat we niet met God kunnen rijmen. Maar ondertussen… stilletjes daalt Hij af, telkens weer. Telkens weer wordt Hij in u geboren in dat oeroude verlangen naar werkelijke vrede op aarde, naar gerechtigheid voor alle mensen op de wereld. En wie wil dat nu niet? Een diep verlangen naar meer samen, meer geborgenheid, meer burenhulp, meer kerkelijke betrokkenheid… in ieder geval minder alleen.

Die hoop mogen, ja moeten, wij koesteren naar leven in een kerk in Oost-Groningen die steeds meer kwetsbaar is geworden, ja zelfs een dramatische inkrimping kent, een hollende terugloop van betrokkenheid in en met onze samenleving, wegvluchtend in populistische statements, waar mensen elkaar met de vinger zijn gaan aanwijzen als ‘die ander’. Vrede in de wereld zou misschien daar kunnen ontstaan waar mensen zich niet laten voorstaan op hun eigen gelijk, maar zich meer gaan verdiepen in waar de ander gelijk heeft en op die wijze tegen ons eigen ongelijk aanlopen.

Met Kerst klinkt de profetie van Jesaja: ‘Groot is de heerschappij en zonder einde de vrede voor de troon van David en voor zijn koninkrijk. Ze zijn gegrondvest op recht en gerechtigheid en staan vast voor altijd en eeuwig. De Heer van de hemelse machten brengt dit in zijn vurige liefde tot stand.’

Een betere kerstwens is er volgens mij niet.

Ds. Richard Offringa
Meditatie voor Leeftocht (december 2024)